Yapım Ekleri
Yapım ekleri, eklendikleri sözcüklerin anlamlarını ve türlerini değiştiren eklerdir. Kök veya gövdelere gelerek yeni kelimeler türetirler. Bu sayede dilin söz varlığının zenginleşmesine katkıda bulunurlar.
Yapım Eklerinin İşlevleri:
- Anlam Değiştirme: Bir sözcüğün anlamını tamamen farklı bir yöne çekebilirler. Örneğin, "göz" kelimesine "+lük" eki getirilerek "gözlük" kelimesi oluşturulur ve anlam değişir.
- Tür Değiştirme: Bir sözcüğün türünü (isim, fiil, sıfat, zarf vb.) değiştirebilirler. Örneğin, "su" (isim) kelimesine "+la" eki getirilerek "sula" (fiil) kelimesi oluşturulur.
Yapım Eklerinin Çeşitleri:
Yapım ekleri, eklendikleri sözcüğün türüne ve yaptıkları işlevlere göre farklı kategorilere ayrılır:
- İsimden İsim Yapan Ekler: İsim kök veya gövdelerine gelerek yeni isimler türetirler. Örnekler: "+lik", "+ci", "+daş", "+sal". (Örnek: https://www.nedemek.page/kavramlar/isimden%20isim%20yapan%20ekler)
- İsimden Fiil Yapan Ekler: İsim kök veya gövdelerine gelerek fiiller türetirler. Örnekler: "+la", "+leş", "+ar". (Örnek: https://www.nedemek.page/kavramlar/isimden%20fiil%20yapan%20ekler)
- Fiilden İsim Yapan Ekler: Fiil kök veya gövdelerine gelerek isimler türetirler. Örnekler: "+ma", "+ış", "+gı", "+ecek". (Örnek: https://www.nedemek.page/kavramlar/fiilden%20isim%20yapan%20ekler)
- Fiilden Fiil Yapan Ekler: Fiil kök veya gövdelerine gelerek yeni fiiller türetirler. Bu ekler genellikle fiilin anlamını değiştirir veya ona yeni bir anlam katarlar. Örnekler: "+dır", "+ıl", "+iş", "+t". (Örnek: https://www.nedemek.page/kavramlar/fiilden%20fiil%20yapan%20ekler)
Önemli Notlar:
- Bir sözcüğe birden fazla yapım eki gelebilir. Bu durumda, sözcüğün anlamı ve türü kademeli olarak değişebilir.
- Yapım ekleri, çekim eklerinden önce gelir. Önce yapım eki, sonra çekim eki kullanılır.
- Yapım ekleri, dilin üretkenliğini artıran önemli bir unsurdur.